De vraag naar het waarom van theater, is niet zo onschuldig als ze lijkt. Ze is een echo van de canon van het neoliberaal denken – een van de vele. Dat denken aanvaardt alleen wat ‘rendeert’. Alleen dat wat hoge kijkcijfers genereert, een meerderheid of een groot marktaandeel vertegenwoordigt, heeft bestaansrecht. In die context als theatermaker het waarom, de zin van theater moeten verklaren, is in wezen het hoofd buigen voor dat utilitaire denken. Het voelt alsof je in de beklaagdenbank terechtkomt en gedwongen wordt om je onschuld te bewijzen. In zo’n situatie kan je voor de botte vragen van het ‘systeem’ niet veel meer dan deemoedig het hoofd buigen, en proberen met het geduld en de verdraagzaamheid van de wijze te antwoorden. Ondanks mijn weerzin doe ik een poging.

De mens wordt gestuurd door drie basisbehoeften: 1/ een behoefte aan veiligheid en bescherming, 2/ een behoefte aan ontspanning en 3/ een behoefte aan sociaal contact. Als de wereldwijde lockdown iets duidelijk heeft gemaakt, is het wel het belang van deze basisbehoeften. Voelen we ons onbevredigd in deze existentiële noden, dan ontstaan er al snel psychische stoornissen en volgen er klachten als agressie en depressie. Alsof de zin van ons bestaan zoek is.

Wat theater onderscheidt van andere kunstvormen, is dat het een ritueel van een gemeenschap is. Een ritueel dat mensen samenbrengt en tegemoetkomt aan de drie behoeften in kwestie: gemeenschapszin, veiligheid en geborgenheid, en ontspanning. In wezen is het theater een ontmoetingsplek waar mensen van elke rang en stand, van elke leeftijd en huidskleur ideeën, gedachten, tegenstrijdigheden, emoties, energie… uitwisselen. Maar wat theater onderscheidt van andere collectieve rituelen – zoals sportwedstrijden of geloofsbelijdenissen – is dat het geen ideologie verkondigt. Het duidt al evenmin winnaars of verliezers aan. Het theater is immers een plek voor het stellen van vragen, met "To be or not to be" als een van de allerbekendste reflecties. Wat die vragen gemeen hebben, is dat ze niet per se gevolgd worden door een antwoord. Het zijn vragen die uitdrukking geven aan een staat van ‘niet weten’.

Theater verbeeldt het menselijke tasten in het duister. Al meer dan 2000 jaar worden er toneelstukken gemaakt over de liefde en de dood: Eros en Thanatos. Eeuw na eeuw worden op het toneel vragen gesteld over schijn en zijn, over het leven in al zijn ongrijpbare aspecten. Ze worden herhaald als mantra’s. Niet zozeer omdat we op zoek zijn naar een antwoord voor het mysterie van het leven, maar omdat het delen van ons niet weten ons geruststelt, en ons verbindt. Theater verbindt de toeschouwer met de speler die functioneert zoals een sjamaan in de oude culturen: iemand die plaatsvervangend strijdt, uitglijdt en om zichzelf lacht. Maar theater verbindt ons niet alleen met het aandoenlijke lot van een personage, het verbindt ons bovenal met elkaar. En met iets dat veel groter is dan onszelf: een liefde die universeel is. Via teksten, handelingen, beelden, emoties en gedachten die soms duizenden jaren oud zijn, ervaren we een spirituele connectie met het verleden, het heden en de toekomst. Het is precies die verbinding die we vandaag, als gevolg van ons isolement, zo hard missen.