Het gras is groener op het podium | Lies Pauwels
Omdat we het moeten koesteren. Artistieke identiteit wordt een creatieve medeplichtige van het systeem. Meer en meer worden we creatieve afgevaardigden in plaats van artistieke persoonlijkheden. Getriggerd door het in stand houden van een systeem dat maatschappij heet, lopen we het risico te vervreemden van onszelf als mens, maar ook als kunstenaar.
Ik ben ervan overtuigd dat het belangrijk is om de representatie van menselijke inhoud in het theater niet te onderschatten. Dit omvat waarden die oud en universeel zijn. Waarden die verre van origineel zijn, soms zelfs clichématig, maar alomtegenwoordig en altijd toepasbaar. Thematisch gezien kan theater zichzelf slechts herhalen. Het is de kwaliteit van een kunstenaar om met zijn of haar eigen leven en inzicht – rationeel en emotioneel – op deze complexe materie te reageren. Theater is misschien wel de laatste plek waar je nog kunt deelnemen aan een existentiële viering van de mensheid. Dit prachtige feest tussen leven en dood. De ontkenning én aanvaarding van de paradox op een en dezelfde avond.
Kunstenaars dragen niet de verantwoordelijkheid om de toekomst mee vorm te geven. Of ze zouden zich alleszins niet verplicht moeten voelen om dat te doen. Het stoort me dat goedbedoelde opinievormers het discours van de kunstenaar beïnvloeden. Het lijkt wel alsof kunstenaars de veranderingen in de samenleving moeten consolideren. Maar hoe kun je de maatschappij kritisch bekijken als je ze ook moet volbrengen? Ik ben bang voor theater dat gekaapt wordt door te veel moraal, met contouren die getekend worden door regels en richtlijnen, of ze nu door de maatschappij worden opgelegd dan wel vanuit de culturele kring zelf komen.
Ik wil me niet voorstellen dat theatergebouwen veranderen in intellectuele winkelcentra, strijdperken voor rationele revolutionaire happenings of locaties voor onderhoudende educatieve projecten. Uiteraard heb ik niets tegen dit alles. Het ene bestaat niet zonder het andere. En ik ben er zeker van dat in de ogen van sommigen zelfs mijn werk in dit licht kan worden opgevat. Maar ik zie ook een gebrek aan verbeeldingskracht, bijvoorbeeld in de keuzes die we maken. Te veel mensen zien performance als een instrument van het model. Een model dat probeert een kunstwerk op te zetten voor zijn eigen beleid en creativiteit. Ik denk dat het onmogelijk is om met een collectief beleid een theatrale identiteit uit te dragen.
Gevestigd zijn en aanvaard worden is geweldig, maar niet als het de inhoud in deze of gene richting stuurt. Het maakt kunstenaars afhankelijk en onderdanig en het compromitteert hun werk.
Het is eenvoudig: ik wil eerlijk blijven. Ik ben een medelevend persoon en ik geloof in vertrouwen.
Het kan al veel zijn als we gewoon iets aanraken dat mensen aanspreekt. Waar anders, zo niet in het theater, kunnen we nog steeds de irrationele, emotionele basislijn van het mens-zijn tekenen, de emotionele blauwdruk van onze menselijke identiteit in deze meer dan complexe wereld?
Naast het feit dat creativiteit en ideeën de voedingsbodem zijn voor theater, is theater voor mij ook zeker en vast een kader voor al wat we niet weten, een cirkelomtrek van onze angsten, irrationeel gedrag, onbewustzijn, troost… En de theaterruimte is de conventie waarin we dit alles presenteren. Theater schraagt het leven. Theater moet de wereld niet veranderen, maar moet met de wereld een uitwisseling tot stand brengen.
Voor mij is theater een 'aanvoelen' dat nog geen 'concept' is geworden. Het is een poging om de menselijke conditie te formuleren zonder deze te benoemen of uit te leggen. Theater is zo betekenisvol als het dingen ongezegd kan laten en als het niet ontworpen is voor een betere 'begrijpelijkheid'. Vreemd genoeg kan dit ons in staat stellen de paradox van ons bestaan beter te begrijpen.
En nu ‘waarom theater’ anders verwoord:
Zwijgen en gaan zitten
en luisteren, wachten en zien
het vorige requiem horen
kijken naar de nakende waanzin
allemaal een of andere uitdrukking aannemen
niet weten waar te eindigen
de transformatie opnieuw uitvinden
en het ongemak – van de wereld
geen melk vandaag
stel vandaag in vraag, en de wereld,
en de woorden, en de mensen
breng de emotie over
en dans met de vragen
en wees stil
neem de leiding
jij bent het publiek
jij hebt onbeperkte toegang tot mijn kunstenaarsziel
waarbij je versmelt met mijn geheimen
toegang hebt tot mijn gevoeligheid
weet waar de wilde dingen zijn
welk deel wordt verpletterd
welke contingente potentie ik win uit mijn verdriet
de waarheid omgeleid
om een potentiële transformatie te vinden
het maakt niet uit als je het niet herkent
weet dat het gras groener is op het podium
maar opgelet
een of andere ongenode mythologie zou je in de schoot kunnen vallen
een choreografie van menselijke gedachten
een sculpturale sensatie in een complex geheel
daarom zijn de deuren gesloten
goed voor je om te weten dat de dingen niet zullen worden opgelost
maar geen zorgen
de wereld buiten bestaat nog steeds
zoveel is waar
misschien een beetje bitter en nogal verward
maar hij draait nog steeds,
niet zoals jij
jij zit
jouw zitje is op rij B stoel 7
het is een centrale positie
het is vanuit jouw oogpunt dat het allemaal bestaat
het is jouw eigen niet-voorspelde waarheid die zich verspreidt
en jouw eigen soort leugens
jouw bedrieglijke pakket
voel je niet schuldig als je de shit niet begrijpt
shit happens
je hebt alleen de verandering gemist om te zien wat er gebeurde
en misschien heb je de bijdrage aan het podium gemist
niets meer, niets minder
de diepere betekenis is niet voor iedereen dezelfde
maar stel dat jij je in het midden van de wereld bevindt die wij hebben gecreëerd
vertel ons dan hoe hij is
Ik ben nieuwsgierig
melancholie voelen
melancholie zien
melancholie beleven
hoera voor de hele cast
de transformatie van de wereld in zijn onvermogen
de transformatie was weerom zoals altijd... transformatie
in deze ruimte waar het mogelijk is om te verdwijnen
maar je weet dat er een risico schuilt in wat ik doe
Ik durf gek genoeg plat op mijn gezicht gaan
en ik ben verlegen
oh zo verlegen
waarom riskeer ik zoveel
waarom theater
ik denk dat ik alles riskeer om te herkennen wat ik niet weet
voor mijn eigen bestwil en elke innerlijke staat van zijn.
Lies Pauwels is een Belgische regisseur en actrice. Ze werkte nauw samen met Alain Platel en Arne Sierens. Sinds 2001 concentreert ze zich vooral op haar eigen theatercreaties waarvoor ze grotendeels op basis van gecontroleerde improvisaties werkt. In 2013 startte ze het gezelschap Sontag. Haar voorstellingen worden internationaal gespeeld en vaak wordt ze in het buitenland gevraagd om nieuw werk te creëren.