010

Kunst gaat niet over produceren, maar over implementeren | Tania Bruguera

Laten we samen actie ondernemen! Het is te lang geleden dat we het gebaar van de Franse Revolutie als zinnebeeld hebben genomen voor de democratisering van de kunst. We moeten niet het Louvre of de kastelen binnendringen, we moeten de huizen van de mensen binnendringen, binnendringen in het leven van de mensen, daar bevindt zich de nuttige kunst. Alle kunst is nuttig, ja, maar het nut waar ik het over heb, is het rechtstreeks onderdompelen van kunst in de maatschappij, met alle middelen die we hebben.

Mijn kunstopvatting is simpelweg gebaseerd op het Spaanse woord estetica, dat esthetiek betekent. Maar als je dit woord in het Spaans anders splitst, wordt de algemene opvatting van esthetiek zichtbaar: est is een vorm van het werkwoord zijn en etica betekent ethiek. Deze combinatie, dit idee van esthetiek als de waardering en ontwikkeling van de transformatie door middel van ethiek, fascineert mij. Niet alleen esthetische kunst opvatten als de vraag hoe je iets het best vormelijk verbeeldt, maar ook hoe je door dit experiment, hoe je door dit emotionele moment een nieuwe ethische realiteit, een ethisch paradigma kunt voortbrengen en daadwerkelijk kunt creëren.

Om deze nieuwe realiteiten te creëren, hebben we er de ruimte voor nodig. En daar gebruik ik kunst voor, om ruimtes open te breken, om grenzen te verleggen. Zodra deze grenzen zijn verlegd en de ruimtes zijn opengebroken, nodig ik anderen uit om te komen, om het over te nemen. Wat ik doe, is het risico nemen om deze ruimtes open te breken of te creëren. Zo heb ik gewerkt met immigranten, met kwetsbare bevolkingsgroepen of met niet zo bekende activisten in Cuba. Zij hebben niet de ruimtes die ze nodig hebben, maar hebben er wel recht op. Zij zullen die ruimtes nooit hebben als wij de machtsstructuren niet veranderen, als wij niet het risico nemen om te handelen. Ik denk dat het belangrijk is dat mensen met privileges, mensen die enige macht of enige zichtbaarheid hebben, het risico nemen. Ik bedoel, het persoonlijke risico, het menselijke risico, het fysieke risico, het politieke risico, al het risico. Maar niet omdat wij degene zijn die voor anderen praten. Nee, omdat wij degenen zijn die, zelfs als we macht verliezen, zelfs als we privileges verliezen, toch nog wat macht of privileges overhouden. Dat kunnen we wegschenken om dingen te laten gebeuren, om dingen te veranderen. Wat wij volgens mij als politieke kunstenaars kunnen doen, is niet alleen het creëren van publieke reflectie, maar ook het creëren van podia waarop andere mensen letterlijk kunnen opstaan. Het gaat niet om het produceren van kunst, het gaat om het implementeren ervan. De nuttige kunst doet meer dan maatschappelijke problemen aanklagen: ze probeert deze te veranderen door verschillende oplossingen te implementeren. Het gaat niet om het bedenken van onmogelijke utopische situaties, maar om het bouwen van een praktische utopie. Daarvoor dient creativiteit!

Gebaseerd op het gesprek met Tania Bruguera in het kader van het online platform School of Resistance: 'Episode One: This Madness Has to Stop' van NTGent en IIPM. Deze aflevering vond plaats op 16 mei 2020 en kunt u volledig terugvinden op de website van NTGent.

Tania Bruguera is een Cubaanse performancekunstenaar en activist. In haar werk onderzoekt ze politieke machtsstructuren en creëert ze alternatieve voorstellen en esthetische modellen. In Cuba werd ze meermaals gearresteerd en gevangengezet vanwege haar activisme. Ook buiten Cuba was haar werk te zien, onder meer in het MoMA en in Tate Modern.